کمال‌الدین بهزاد از سرآمدان هنر مکتب تبریز حضور بهزاد در تبریز به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ هنر نگارگری ایران محسوب می شود. انتقال گروهی از هنرمندان مکتب هرات به تبریز و انتصاب برجسته‌ترین نماینده آن مکتب به سرپرستی کتابخانه دربار صفوی در انتقال دستاوردها و تجارب مکتب هرات و آمیزش آنها با مکتب تبریز، به شکلگیری شیوه نوینی در هنر نقاشی انجامید که مرحله متکامل‌تری از مکتب هنرهای کتاب آرایی تبریز به‌شمار می‌رود، این مکتب که مهر و نشان بهزاد را برخود دارد، برکارگاه‌های هنری دربارهای آن دوره از هند مغولی تا بخارای شیبانی و استانبول عثمانی اثر گذاشت.
کمال‌الدین بهزاد از سرآمدان هنر مکتب تبریز
به گزارش هفت هنر : کمال‌الدین بهزاد در حدود سال 870 ﻫ.ق در شهر هرات دیده به جهان گشود، در کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و امیر روح الله نامی که گویا از خویشان او بو، سرپرستی‌اش را به عهده گرفت.
امیر روح الله معروف به میرک هروی نقاشی چیره‌دست و عهده‌دار سِمت کتابداری دربار سلطان حسین بایقرا بود و بهزاد الفبای نگارگری را از او آموخت، البته از پیرسید احمد تبریزی نیز به‌عنوان مربی بهزاد در فن نگارگری یاد کرده اند.
دوره‌ای که بهزاد در آن پا به عرصه نهاد تاریخ ایران مرحله‌ای پرآشوب توأم با تاخت و تاز مدعیان قدرت را تجربه می‌کرد. با این وجود تجزیه و تفرقه‌ای که قرن نهم هجری را دورانی طوفانی کرده بود مانع ظهور هنرمند بزرگی به‌نام کمال‌الدین بهزاد نشد، چنانچه قرن‌ها پیش نظامی و سعدی و حافظ نیز در همین گونه اعصار پرآشوب به دنیا آمده بودند.
در محیط قدرت و سلطنت اخلاف تیمور از مدت‌ها پیش ذوق و علاقه به هنر و دانش رواج تمام داشت، سلطان حسین بایقرا از نوادگان تیمور بود که بعد از مرگ برادرش ابوسعید گورکان به حکومت هرات رسیده بود، هرات در آن زمان موقعیتی ممتاز داشت و خود سلطان نیز دوستدار هنر بود و وزیر دانشمندش امیر علیشیر نوایی از ادبا و هنرمندان بزرگ روزگار خود محسوب می‌شد، اکثر مورخان از امیر به‌عنوان حامی بزرگ اهل ادب و هنر یاد کرده‌اند.
تعالیم میرک، استعداد ذاتی بهزاد و محیط هنری هرات همه و همه باعث شد به‌زودی کار بهزاد بالا گیرد، هنرمند جوان به دربار هرات راه یافته نظرها را به خود جلب کرد، سلطان و وزیرش از او حمایت کردند و بهزاد با خلق آثاری بیبدیل رضایت ایشان را فراهم آورد.
نگاره‌هایی که بهزاد در بوستان سعدی از خود به یادگار نهاد، حاصل همین دوران است. این نسخه منحصر به‌فرد به خط میرعلی کاتب و برای سلطان حسین بایقرا ترتیب یافته و هم اینک در موزه ملی مصر در قاهره نگهداری میشود، در انتساب نگاره‌های این نسخه نفیس به کمال‌الدین بهزاد، تقریبا تردیدی نیست.
بهزاد چندین سال در دربار تیموری مشغول کاربود تا آنکه درسال 913 ﻫ .ق، یعنی حدود دو سال پس از مرگ سلطان حسین بایقرا، ازبکان به سرکردگی محمدخان شیبانی بر هرات مسلط شده، حدود سه سال بر آن فرمان راندند، طی این مدت استاد در خدمت خان ازبک بود، او با آنکه حامیانی چون شاهزادگان تیموری را از دست داده بود اما بنابر شواهد شیبک خان هم به هنر و آثار ظریفه علاقه نشان می داد.
شکلگیری شیوه نوینی در هنر نگارگری ایران
بالاخره در سال 916 ﻫ .ق شاه اسماعیل صفوی با شکست دادن ازبکان در جنگ مرو، خراسان را به قلمرو صفوی منضم ساخت و بدین سان سنت‌های هنری مکتب هرات را به ارث برد. یکی از اولین اقدامات پادشاه صفوی در این زمان انتقال نگار‌گر چیره‌دست هراتی به تبریز، پایتخت صفویه بود.
شاه اسماعیل در 27 جمادی‌الاولی 928 ﻫ .ق طی فرمانی کمال‌الدین بهزاد را به مقام کلانتری کتابخانه منصوب کرد. کتابخانه دربار کارگاهی هنری بود که در آن نقاشان، خطاطان، جلد سازان، صحافان و… مشغول کار بودند و محصول این کارگاه‌ها آثار نفیس و پرارزشی بود که برای سلاطین یا فرزندان آنها تهیه می‌شد و در حقیقت بهزاد به ریاست هنرمندان دربار صفوی منصوب شده بود.
حضور بهزاد در تبریز به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ هنر نگارگری ایران محسوب میشود. انتقال گروهی از هنرمندان مکتب هرات به تبریز و انتصاب برجسته‌ترین نماینده آن مکتب به سرپرستی کتابخانه دربار صفوی در انتقال دستاوردها و تجارب مکتب هرات و آمیزش آنها با مکتب تبریز، به شکلگیری شیوه نوینی در هنر نقاشی انجامید که مرحله متکامل‌تری از مکتب هنرهای کتاب‌آرایی تبریز به شمار می‌رود، این مکتب که مهر و نشان بهزاد را برخود دارد، برکارگاه‌های هنری دربارهای آن دوره از هند مغولی تا بخارای شیبانی و استانبول عثمانی اثر گذاشت.
کمال الدین بهزاد در سال 942 ه.ق درگذشت و در جوار مزار کمال خجندی در باغ کمال به خاک سپرده شد.
آثار بیبدیل کمال‌الدین بهزاد که امروزه زینت‌بخش موزه‌ها و مجموعه‌های هنری و تاریخی جهان است و مرقع گلشن که در کاخ موزه گلستان نگهداری میشود، نگاره‌هایی از کمال‌الدین بهزاد را در خود جای داده است.
