مسجد جامع بردستان گنجینه‌ی هنر و معماری ایرانی در بوشهر : بوشهر مملو از بناهای تاریخی و زیباست از این رو با ما همراه باشید و درباره مسجد جامع بردستان؛ گنجینه‌ی هنر و معماری ایرانی در بوشهر بدانید.
مسجد جامع بردستان
به گزارش هفت هنر : مسجد جامع بردستان، مربوط به سده اولیه اسلامی بر روی تپه ای در کنار شهر بردستان از توابع شهرستان دیر در استان بوشهر واقع شده است. بنای اولیه مسجد را به عمر بن عبد العزیز نسبت می دهند که طی قرون بازسازی شده است.
ویژگیهای معماری مسجد
طراح مسجد جامع بردستان، معماری مسجد را از بیرون به صورت پلانی چلیپایی (صلیبی شکل) طراحی کرده که متاسفانه در حال حاضر، سفید کاری شده است. این مسجد از یک عمارت مربع مستطیل با مدخلی کوچک و محراب، دو اتاق جانبی و شبستانی وسیع تشکیل شده است.
شبستان برای روشنایی و هواگیری، فضاهای درگاه مانندی دارد که از داخل و خارج با گچ بریهای زیبایی تزیین شده اند. شبستان در خلاف جهت قبله و حدودا به سمت شمال به جنوب و در مساحت تقریبی ۷۵۰ مترمربع ساخته شده است.
بلندای مسجد از راس آن تا سطح زمین بالغ بر ۵ متر است و اینگونه به نظر می رسد که مسجد را روی صخره ای طبیعی (تپه) احداث کرده اند.
در حال حاضر ورودی مسجد از ضلع شرقی آن است که سه قوس ناهمگون دارد؛ به بیانی ساده تر این بخش مسجد از لحاظ طول، عرض و ارتفاع هیچ تناسبی با یکدیگر نداشته و باعث ایجاد ناهمگونی قابل توجهی شده است.
داخل اتاق ورودی مسجد، می توان ردیفی از پلکان مارپیچ را مشاهده کرد که به پشت بام مسجد، محدود می شود. در بخش خارجی چلیپای سمت جنوب و برخی دیگر از بخش های مسجد، قوس ها به صورت متقارن و شبیه به یکدیگر ایجاد شده است.
سقف مسجد نیز به صورت گنبد های خیز کم است و در قسمت داخلی آن می توان آثاری از تزئینات مقرنس کاری شده را مشاهده کرد که از مصالحی همچون لاشه سنگ تشکیل شده است.
عمده مصالح استفاده شده در ساخت مسجد جامع بردستان، لاشه سنگ و قلوه سنگهای طبیعی مرجانی است که در منطقه وجود دارد و نیز از ملات گچ و نوعی ملات ساروج نیز در ساخت آن استفاده شده است. روی دیوار ضلع جنوبی بخش ورودی مسجد می توان چهار طاقچه که به حالت چلیپایی است، مشاهده کرد.
سازندگان مسجد جامع بردستان، در ساخت آن از تزئینات زیادی استفاده نکرده اند و بیشتر سادگی را به تجملات و تزئینات چشمگیر، ترجیح داده اند اما در بخش هایی از مسجد همچون گرداگرد دیوارهای شبستان داخلی می توان نوار تزئینی گچبری را مشاهده کرد که در شروع قوس ها پوشیده شده است.
بخش‌های جالب مسجد جامع بردستان
از نکات جالب و قابل توجه در مورد مسجد جامع بردستان، وجود یک مقبره در فضای ورودی مسجد است که روی بدنه آن کتیبه ای وجود دارد که در دو سطر مضمون آیت الکرسی نقش بسته است.
در شبستان مسجد، ۱۲ ستون به صورت دو ردیف ستون های شش تایی قرار دارد که با اجرای قوس هایی در بین آنها، سقف را روی ستون ها قرار داده اند، به صورتی که هفت دهلیز در سقف ایجاد شده است.
محراب نیز همانند بسیاری از بخش های مسجد به صورت ساده و درست در مرکز بدنه غربی مسجد ساخته شده و در بخش داخلی قوس آن مقرنس کاری شده است.
در بخش ورودی یا مدخل محراب می توان طرح هایی را مشاهده کرد که به شکل ستون های قیطانی و پایه های گلدانی است و روی نوارهای قیطانی، پوششی از یک ماده شفاف رنگ که کارشناسان احتمال می دهند این ماده کتیرا باشد، قرار گرفته است.
از دیگر ویژگی های معماری در این مسجد، تعبیه دو نورگیر مشبک در قسمت پائینی محراب است که نه تنها در این بخش از مسجد وجود دارد، بلکه در گرداگرد بنا و در فاصله های نزدیک نیز نورگیرهای مشبکی کار شده است. کارشناسان نقش این نورگیرها را تامین کننده نور و نیز تهویه هوا عنوان کرده اند.
در سقف میانی شبستان مسجد، ردپایی از کلاف کشی با تیرآهن و چوب که بیشتر از چوب درخت کنار و گز است، برجای مانده است. همچنین در بالای شبستان، بادگیری تعبیه شده که معرف معماری سرزمین های کویری و جنوبی کشور است و هوای خنک و مطلوب درون شبستان را تأمین می کند. دو سکوی سنگی در دو طرف بخش ورودی مسجد قرار دارد.
در این بخش لوحی ساخته شده از سنگ مرمر قرار دارد که زمان تعمیر مسجد توسط «حیدرخان دشتی» را به سال ۱۲۷۳ هجری قمری، بیان می کند.
همچنین کتیبه ای چوبی در مسجد جامع بردستان وجود دارد که با توجه به متون ثبت شده تاریخی به نظر می رسد که روی آن به صورت برجسته متنی به زبان عربی نوشته شده است.
با توجه به کتیبه چوبی که طول آن برابر با ۱ متر و ۴۰ سانتی متر و عرض آن برابر با ۳۵ سانتی متر است، می توان دریافت که «حاجی ابوبکر شاه»، در سال ۸۵۲ هجری قمری، بنای مسجد را بازسازی کرده است.
جالب است بدانید که طبق گفته اهالی بردستان، این کتیبه چوبی به دست متولی مسجد در مکانی بیرون از آن نگهداری می شود.
